Ժամանակ անիշխանություն

Ներկայացնել Խոսրով Երկրորդ,  Անակ Պարթևի հարաբերությունները:

3-րդ դարի կեսերին Սասանյան արքա Շապուհը I-ը հարձակվում է Մեծ Հայքի թագավորության վրա։ Տրդատ II-ը ստիպված հեռանում է Հռոմեական կայսրություն։ Հայոց գահին նստում է Խոսրով II-ը: Պարսից արքան, պարտություններ կրելով հայոց Խոսրով թագավորից, Հայաստան է ուղարկում Անակ Պարթևին՝ Խոսրովին սպանելու հանձնարարությամբ։ Անակը խաբել էր, իբր իրեն հետապնդում են, և ապաստանել էր Արտազ գավառում։ Հայստան գալուց և որդու՝ Գրիգորի ծնվելուց 3 տարի անց Անակը դավադրաբար սպանում է Խոսրովին։ Իսկ Անակին իր մերձավորների հետ սպանում են հայ զորականները Երասխ գետի Տափերական կամրջի մոտ։ Խոսրովի որդուն՝ Տրդատին պարսկական հետապնդումներից պաշտպանելու համար դայակները փախցնում են և տանում են Հռոմեական կայսեր արքունիք։

Հիմնավորել «Ժամանակ անիշխանության» ժամանակաշրջանը;

Սասանյանների նվաճողական քաղաքականության հետևանքով 260-ական թթ կեսերից հայոց գահը զավթում են Պարսից դրածո մի քանի թագաժառանգներ։ Մովսես Խորենացին այդ ժամանակաշրջանը բնութագրել է որպես <<Ժամանակ անիշխանության>>։ Օտար գահակալները ձգտում էին հայերին պարտադրելու զրադաշտականությունը՝ Պարսկական պետական կրոնը։ 

Պատմել զրադաշտականության մասին:

Զրադաշտականությունը հին իրանական դուալիստական կրոն, որը ծագել է ք.ա. 10-7-րդ դարերում Զրադաշտ (Զարատուշտրա) մարգարեի քարոզչության արդյունքում: Նա իրեն հռչակել էր գլխավոր աստծո՝ Ահուրամազդայի պատգամաբեր և մերժում էր հին աստվածություններ հանդիսացող դևերի պաշտամունքը:

Զրադաշտականության հիմնական գաղափարախոսությունը կապված է երկվության՝ չարի և բարու հետ, այսինքն՝ կան երկու ոգիներ, որ այս աշխարհում պատերազմի մեջ են միմյանց հետ։ Շատ հետաքրքիր են նաև զրադաշտական կրոնի սովորույթները, որոնցից շատերը յուրօրինակ են, իսկ մի քանիսն անգամ նման են որոշ հայկական սովորույթներին, որոնք, ըստ ամենայնի, ծագել են մինչքրիստոնեական շրջանից։

Զրադաշտականությունը եղել է Սասանյան կայսրության, ամենայն հավանականությամբ՝ նաև Աքեմենյանների ու պարթև Արշակունիների կրոնը: Արևմտյան իրանագետների կողմից այն շատ է ուսումնասիրվել, սակայն հայկական գիտական շրջանակներում շատ քիչ են անդրադարձել այս կրոնին, և չկա այլ աշխատություն, որը կներկայացնի զրադաշտականության քիչ թե շատ ամփոփ բնութագիրը:

«Այժմ զրադաշտականությունը փոքր կրոն է, ունի մոտ 100-120 հազար հետևորդ, բայց պատմական մեծ ազդեցություն է ունեցել: Շատ են առնչությունները նաև հայերի հետ, օրինակ՝ Ավարայրի ճակատամարտը տեղի ունեցավ, քանի որ Սասանյան կայսրությունը տարածում էր զրադաշտական կրոնը։

Աղբյուրները՝ Հայոց պատմություն, էջ 126-127, Զրադաշտականություն,  

Զրադաշտականություն

Պարապմունք 107

Սիրելիներս, մայիսյան հավաքին ունենք կլոր-սեղան քննարկում, խնդրում եմ  ամփոփեք ձեր նախագծերը, աշխատանքները:Աշխատանք գրքից՝

861. Գտե՝ք տրված թվի 27%-ը․

ա) 200x27:100=54, բ) 29x27:10=78,3, գ) 45x27:100=12,15, դ) 38x27:100=10,26:

862. Գտե՝ք այն թիվը, որի 27%-ը տրված թիվն է.

ա) 540x100:27=2000, բ) 300x100:27=1111, գ) 243x100:27=900 դ) 2727x100:27=10100

863. 350-ի ո՞ր տոկոսն է տրված թիվը.

ա) 35x100:350=10, բ) 385x100:350=110 գ) 315x100:350=90 դ) 679x100:350=194

864. 200×25:100=50

360×25:100=90

4500×25:100=1125

100%-25%=75%

Կորչում է 75%-ը։

865.

100-65=35

400×35:100=140

350×35:100=122.5

1800×35:100=630

866.

100-85=15%

Ա)600×15:100=90

1500×15:100=225

11800×15:100=1770

Բ) 1500×100:15=10000

3300×100:15=22000

3600×100:15=24000

867. 72-ի 45%-ը = 45-ի 72%-ը
72×45:100=32.4

45×72:100=32.4
32.4=32.4
80-ի 38%-ը > 45-ի 60%-ը
80×38:100=30.4

45×60:100=27
բ) 30.4>27

Վերաբերականներ

Վերաբերական կոչվում են այն բառերը, որոնք արտահայտում են խոսողի վերաբերմունքը և երանգավորում են նախադասությունը կամ որևէ անդամ։ Ըստ իրենց արտահայտած վերաբերմունքային իմաստի վերաբերականները լինում են․

1. հաստատական
2. գնահատողական
3. ժխտական
4. սաստկական
5. երկբայական
6. սահմանափակման
7. կամային
   8.զիջական
   Հաստատական վերաբերականներ։ Արտահայտում են խոսողի հաստատական վերաբերմունքը գործողության կամ եղելության նկատմամբ։ Հաստատական վերաբերականներն են՝ այո՛, արդարև, անշո՛ւշտ, իհարկե, իրավ, անպատճառ, անկասկած, անտարակույս, անպայման, իրոք, իրոք որ, իսկապես որ, հարկավ, հիրավի, իսկևիսկ։ Հաստատական երանգ են արտահայտում նաև որոշ կապակցություններ՝ առանց այլևայլության, ինչ էլ լինի, ինչ գնով էլ լինի, ինչպես չէ,
   Գնահատողական վերաբերականներ: Արտահայտում են խոսողի խրախուսական, հավանության, զղջման կամ կարեկցական վերաբերմունքը գործողության կամ եղելության նկատմամբ։ Գնահատողական վերաբերականներն են՝ բարեբախտաբար, դժբախտաբար, ցավոք, տարաբախտաբար, ախր, չէ որ։
   Ժխտական վերաբերականներ: Ոչ պատասխանական բառը և չէ ժխտական բայը գործածվելով ժխտական նախադասության հետ, շեշտում են ժխտումը և դառնում ժխտական վերաբերականներ։
   Սաստկական վերաբերականներ: Դրվելով նախադասության այս կամ այն անդամի վրա՝ սաստկական վերաբերականները շեշտում, սաստկական երանգ են հաղորդում նրան։ Սաստկական վերաբերականներն են՝ անգամ, էլ, ևեթ, հենց , մանավանդ, նամանավանդ, նույնիսկ, մինչև իսկ, մինչև անգամ։
   Երկբայական վերաբերականներ: Արտահայտում են խոսողի երկբայական, այսինքն թվացող կամ հավանական վերաբերմունքը եղելության կամ գործողության նկատմամբ։ Երկբայական վերաբերականներն են՝ արդյոք, ասես, ասես թե, գուցե, միգուցե, դիցուք, դիցուք թե, երևի, թերևս, կարծեմ, կարծես, կարծես թե, իբր, իբր թե, իբր(և) թե, չլինի, չլինի թե և այլն։
   Սահմանափակման վերաբերականներ: Դրվելով նախադասության այս կամ այն անդամի վրա՝ սահմանափակման վերաբերականները առանձնացնում, սահմանազատում են նրան։ Սահմանափակման վերաբերականներն են գոնե, գեթ, լոկ, սոսկ, թեկուզ, միայն, միայն թե, միմիայն։
   Կամային՝ թող, ապա, հապա, մի և այլն.
   Զիջական՝ ի դեպ, իմիջիայլոց, համենայն դեպս, այնուամենայնիվ, այսուհանդերձ և այլն։
   Ցուցական` ահա, ահավասիկ:

Վերաբերականները նախադասության անդամ չեն համարվում։

Վերաբերականներն առանձին հնչերանգով անջատվում են նախադասության անդամներից ստորակետով։
Օրինակ՝ Վարպետը, անշուշտ, ոսկի ձեռքեր ուներ: Արմենը, իմիջիայլոց, լավ երաժիշտ է;

Խոսողի հարցական վերաբերմունքն արտահայտող երկբայական վերաբերականների վրա դրվում է հարցական նշան։
Օր.՝ Չէ՞ որ կյանքում չհասկացավ ոչ ոք մեզ: (Ե. Չ.) 

Առաջադրանք:
1.Վերաբերականները խմբավորե՛լ ըստ տեսակների։

Դժբախտաբար,  անկասկած, արդարև, անշուշտ, միայն, ահավասիկ, ի դեպ,
անպատճառ, ահա,անպայման, իսկապես, իրոք, հիրավի, ո՛չ, չէ՛, գուցե, երևի,
իմիջիայլոց, թերևս, կարծեմ, կարծես, միգուցե, այնուամենայնիվ, մի՞թե, արդյոք,
երանի, ցավոք, նույնիսկ, մանավանդ, մինչև իսկ, գեթ, լոկ, գոնե, կարծես թե,
սոսկ, միայն թե, անկասկած, հապա, մի, համենայն դեպս, այսուհանդերձ։

հաստատական-անկասկած, արդարև, անշուշտ, անպատճառ, անպայման, իսկապես, իրոք, հիրավի, անկասկած,
գնահատողական-դժբախտաբար, ցավոք
ժխտական- ո՛չ, չէ՛,
սաստկական-նույնիսկ, մանավանդ, մինչև իսկ,
երկբայական- գուցե, երևի, թերևս, կարծեմ, կարծես, միգուցե, արդյոք, կարծես թե,
սահմանափակման-միայն, մի՞թե, գեթ, լոկ, գոնե, սոսկ, միայն թե
կամային-հապա, մի
զիջական-ի դեպ, իմիջիայլոց, այնուամենայնիվ, համենայն դեպս, այսուհանդերձ
ցուցական-ահավասիկ, ահա

զգացական-երանի,

2. Կազմել նախադասություններ` գործածելով անկասկած, նույնիսկ, այնուամենայնիվ, կարծես թե, ցավոք, իրոք, մանավանդ, միմիայն վերաբերականները:

Մրցույթի հաղթողը, անկասկած, լավագույն ընկերս էր։
Նույնիսկ հայտնի գիտնականը չկարողացավ լուծել այդ խնդիրը։
Այնուամենայնիվ, լավ կլիներ, որ մեկնեինք հանգստանալու։
Կարծես թե իմ խոսքերի մեջ ինչ-որ բան նրան դուր չեկավ։
Ցավոք, նա չկարողացավ գրավել առաջին տեղը։
Ասածներիդ մեջ իրոք ճշմարտություն կա։
Ձեզ կհետաքրքրի այս գիրքը, մանավանդ եթե տանը փոքր երեխաներ ունեք։
Միմիայն մայրը գիտեր որդու գաղտնիքը։

3.Բառաշարքում գտնել իմաստով իրար մոտ վերաբերականները:

Իհարկե, անկասկած, ասես, լոկ, դժբախտաբար, իրավամբ, հիրավի, միայն, տարաբախտաբար, անշուշտ, անտարակույս, կարծես:

Իհարկե-անկասկած-անշուշտ-անտարակույս

հիրավի-իրավամբ

դժբախտաբար-տարաբախտաբար

լոկ-միայն

ասես-կարծես