Հարաբերական մոլեկուլային զանգված

1․ Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ցույց է տալիս, թե տվյալ նյութի մեկ մոլեկուլի զանգվածը քանի անգամ է գերազանցում զանգվածի ատոմային միավորը։

2․

Mr (P₂O₅)= 2 Ar (P)+ 5 Ar (O) =2×31+5×16=142  

Mr (Li₂O)= 2 Ar (Li)+ Ar (O) =2×7+16=30 

Mr (Fe₃O₄)= 3 Ar (Fe)+ 4 Ar (O) =3×56+4×16=232 

Mr (SO₃)= Ar (S)+ 3 Ar (O) =32+3×16=80 

3․

Հաշվե՛ք կալցիումի օքսիդի (CaO) մոլեկուլի զանգվածը (m0, գ), եթե Mr = 56:

Mr (CaO) = Ar(Ca)+Ar(O)=40 + 16

Mr=m_o/1,66×10^-23

56/1,66×10^-23

4. Նատրիումի հիդրօքսիդի մոլեկուլի զանգվածը 6,6445×10^—23 գ է: Որքա՞ն է այդ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը:

Mr(NaOH)=Ar(Na)+Ar(O)+Ar(H)=23+16+1=40

6,6445×10-²³/1,66×10^-23=40

5․Նատրիումի ու թթվածնի փոխազդեցությունից առաջանում է նատրիումի օքսիդ(Na₂O): Հենվելով այդ փաստի վրա՝ լրացրե՛ք աղյուսակը.

Երևույթը (ֆիզիկական թե՞ քիմիական)	Ելանյութերը	Վերջանյութերը	Ելանյութերի հարաբերական մոլեկուլային անգվածները	Վերջանյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը
քիմիական	Na2 02	Na20	23×2+16×2=96	23×2×16=62

6.

CaH=Ar(Ca)+Ar(H)=40+1=41 կալցիում հաշ

SH^₂=Ar(S)+2Ar(H)=32+2×1=34 էս հաշ երկու

Պարապմունք 30

Թեմա՝ Կրճատ բազմապատկման բանաձևերը
(a + b)^2 = a^2 + 2ab + b^2

(a — b)^2 = a^2 — 2ab + b^2

a^2 — b^2 = (a — b) (a + b)

a^3 + b^3 = (a + b) (a^2 — ab + b^2)

a^3 — b^3 = (a — b) (a^2 + ab + b^2)Оրվա աշխատանքը
Դասագրքից փորձիր հետևյալ համարները՝
221, 224, 226,  233, 237, 239 բոլոր համարների  ա, բ, գ, դ

221. Լրացրեք բացթողումները՝ կիռարելով խորհանարդի գումարի բանաձևը

ա) (x+y) · (x² — xy + y²) = x³+y³

բ) m³ + n³ = (m+n) · (m² — mn + n²)

ա) m³ + n³

բ) q³ + p³

գ) a³ + 1

դ) 8 + x³

ա) 5³

բ) 2³

գ) (3x)³

դ) (4y)³

ա) x³ — y³

բ) (m-n)(m² + mn + n²)

ա) x³ — y³

բ) 125-a³

գ) 8m³-125n³

դ) 343p³+q³

ա) (m — 1) (m² + m + 1)

բ) (p — 3q) (p² + 3pq + 9q²)

գ) (5x — 2y) (25x²+ 10xy + 4y²)

դ)(4a+10b)(16a²-40ab+100b²)

Ածականի կազմությունը

Ըստ կազմության՝ ածականները լինում են՝

պարզ՝ լավ, վատ, բարձր, նոր

բաղադրյալ, որոնք իրենց հերթին լինում են՝

ածանցավոր՝  անշնորհք, կարմրավուն, արծաթե,

բարդ՝ լայնարձակ, եռագլուխ, նորանոր,

բարդ ածանցավոր՝ հարթավայրային, հրացանավոր, գյուղատնտեսական։

Ածական կազմող ածանցները կոչվում են ածականակերտ ածանցներ։ Դրանք են՝
նախածանցներ՝
ամենա- ամենամեծ, ամենախիզախ, ամենատես
ան-անգութ, անվախ, անսահման
ապ-ապաշնորհ, ապարդյուն, ապօրինի
բաց-բացարձակ, բացահայտ, բացասական
գեր-գերբնական, գերզգայուն, գերակտիվ
դժ-դժգոհ, դժկամ, դժբախտ
ընդ-ընդարձակ, ընդհանուր, ընդունակ,
հակա-հակադիր, հակազգային, հակասական
համա-համադաս, համաբանական, համաբակավոր
տ-տգետ, տկար, տհաս
չ-չտես, չկամ, չբեր

վերջածանցներ
-ագին-ահագին, սրտագին, ցավագին
-ագույն-մեծագույն, նվազագույն, լավագույն
-ալի-հրաշալի, հյութալի, նողկալի
-ածո-գտածո, բրածո, չափածո
-ական-գյուղական, մանկական, բնական
-ային-տնային, մարդկային, աշնանային
-ան-կծան, կթան, հաչան
-անի-լեզվանի, պիտանի, գեղանի
-ավետ-հոտավետ, հարմարավետ, արդյունավետ 
-ավոր-գունավոր, թունավոր, թևավոր
-ատ-գունատ, կիսատ, պոչատ
-ացի-խելացի, տեղացի, գյուղացի
-ե-ոսկե, բրոնզե, թղթե
-ելի-սիրելի, բնակելի, վիճելի
-եղ-զորեղ, հյութեղ, ուժեղ
-ենի-հայրենի, մայրենի, վայրենի
-ի-կատաղի, զարմանալի, աղի
-իչ- գրավիչ, դյութիչ, թովիչ
-իկ-փոքրիկ, ջրիկ, ճստիկ
-լիկ-պստլիկ, հաստլիկ, կարճլիկ
-կան-խռովկան, մրսկան, լացկան
-կոտ-նեղացկոտ, ամաչկոտ, քնկոտ
-յա-փայտյա, թավշյա, հնօրյա
-ովի-ծալովի, ընտրովի, բացովի
-ոտ-ժանգոտ, փշոտ, մանրոտ
-ուն-փխրուն, փայլուն, խոսուն

Առաջադրանքներ:
1. Վերը նշված ածանցավոր ածականների շարքին ավելացրու ևս երկուական ածական:

2.Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծել 5 պարզ ածական.
ա. կլոր, ալեկոծ, կույր, աղվես, աներ, մերկ, անգործ, կարճլիկ, կաղ, տկլոր
բ. համերաշխ, բոբիկ, քաջ, անայլայլ, անուրջ, հզոր, երկար, կարճ, անարգ, անվախ
գ. սև, գաթա, խրոխտ, բոլոր, նեղ, հաստ, դաշտ, նոսր, կորովի, ճահճապատ
դ. զվարթ, գավաթ, գմբեթ, արագ, դրոշ, մեղմ, լուրջ, ծանր, ուժեղ, դիտմամբ

3.Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծել 5 բարդ ածական.
ա. քարաշեն, սկզբնապես, լիտրանոց, բրոնզաձույլ, ձյունաթույր, հանդարտ, մեծամեծ, թափուր, քաջարի, ճերմակ
բ. խուճուճ, ալեզարդ, հեռաձիգ, հավասար, կապտականաչ, ձվաձև, կիսախուփ, դժբախտ, երիտասարդական
գ. սրճագույն, շեղակի, դանդաղաշարժ, երկթերթ, առհավետ, սրաքիթ, համընթաց, ստահակ, հավերժ, պատրաստ:

4. Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծել 5 ածանցավոր ածական.
ա. թավշյա, քնքուշ, աշակերտական, դժվար, տգեղ, ողորկ, դիպուկ, շքեղ, քաղցր, օտար
բ. ահագին, նիհար, ամենամեծ, վստահ, դժգոհ, հարմար, հարադիր, բարի, գեղեցիկ, լիուլի
գ. դեղին, մթին, պակաս, լավագույն, դժբախտ, կապույտ, անվախ, կոպիտ, դարավոր, վարար
դ. ամենախիզախ, վարարուն, ուրախ, նազելի, ծարավ, հզորագույն, պղտոր, վճիտ, գունատ, գիտակից

5.Կապակցության իմաստն արտահայտիր ածականով.
ճահիճներով պատված-ճահճապատ
մանրէներ ծնող-մանրէածին
միայնակ ապրող-մենակյաց
մեգով պատված-միգապատ
անուշ բուրող-անուշաբույր
թախծոտ դեմքով-թախծադեմ
միրգ տվող-մրգատու
նոր տնկած-նորատունկ
շահույթ բերող-շահութաբեր
շեկ մազերով-շիկամազ
շատ շնորհներ ունեցող-շնորհաշատ
ոսկուց ձուլված-ոսկեձույլ